“ਅਣਹੋਣੇ” ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਹਾਂ ਨੂੰ ਖੰਗਾਲਣ ਵਾਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਮ ਪਰ ਪੀੜਤ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮੱਧ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿਸਾਨ, ਮਜ਼ਦੂਰ, ਅਤੇ ਘੱਟਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ—ਇੱਕ ਅਣਹੋਣੇ ਦੀ।
ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਕਸਰ ਆਸਮਾਨ ਵਲ ਹਨ। ਉਹ ਦਰਦ ਸਹਿਣ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਵੀ। “ਅਣਹੋਣੇ” ਉਹਨਾਂ ਅਣਸੁਣੀਆਂ ਚੀਖਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਾਸਿਏ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚੁੱਪ ਵਿਚ ਦੱਬ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਨਾਵਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਐਸੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਅਣਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਅਤੇ ਆਸ ਵਿਚ ਇਕਸਾਥ ਚਲਦਾ ਹੈ। “ਅਣਹੋਣੇ” ਪਿੱਛੜੇ ਵਰਗ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਭ ਕੁਝ ਗੁਆ ਕੇ ਵੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ ਅਣਹੋਣੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ।
“Anhoe” (*The Unlikely*) by Gurdial Singh is a profound novel that explores the deeper layers of human struggle within rural Punjabi life. Set amidst the lives of farmers, laborers, and the marginalized, the story captures their constant wait for a miracle—an unexpected change, an “anhoa.”
Gurdial Singh’s characters are rooted in the soil, yet their eyes often gaze toward the sky. They know how to endure suffering, but they also know how to resist. “Anhoe” echoes the unheard cries of those who live on the edges of society—whose pain is often buried in silence.
This novel leads readers into a reality where despair, injustice, and hope walk side by side. “Anhoe” gives voice to the oppressed, reminding us that even when everything seems lost, the human soul still clings to the hope of the impossible.
