“ਅੰਨੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਦਾਨ” ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚਕਾਰ ਪਿੱਛੜੇ ਵਰਗ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਉਸ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਭਰੀ ਮੋਟਿਆਰਤਾ, ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਜਬ ਸਵਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਪਾਸੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਾਤੀ ਦੀ ਥਾਂ, ਉਸ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਚਾਈ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਸਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਉਸਦੇ ਘਰ ਦੀ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਪੂਰੇ ਵਰਗ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਾਸੀਏ ਤੇ ਰਿਹਾ। “ਅੰਨੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਦਾਨ” ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਣਸੁਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਮਹਰੂਮ ਰਹੇ।
ਇਹ ਨਾਵਲ ਇੱਕ ਧੀਮੀ ਪਰ ਘੰਭੀਰ ਲਹਿਰ ਵਾਂਗ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਆਸੀ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ—ਇਹ ਆਤਮਿਕ ਦਰਦ, ਮੌਨ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਣਬੋਲੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਡੀਕ ਨੂੰ ਵੀ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
“Annhe Ghore Da Daan” (*The Gift of the Blind Horse*) by Gurdial Singh is a landmark Punjabi novel that brings to light the voiceless struggles of the marginalized. It presents the quiet suffering, silent protest, and suppressed humanity of oppressed laboring classes, often overlooked in mainstream narratives.
Centered around a Dalit family whose home is demolished, the story becomes a symbol for an entire community that has long been pushed to the margins. Gurdial Singh does not dramatize their pain—he presents it with raw, poetic realism that speaks more powerfully than rage.
This novel moves like a slow, deep wave—disturbing not with noise, but with its profound silence. It is not merely political or economic; it is deeply spiritual, exposing the long wait for justice and the burden of inherited suffering. “Annhe Ghore Da Daan” remains a haunting masterpiece in Punjabi literature.
