ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸੱਚ ਦਾ ਪੱਲਾ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਪਰ ਸੱਚ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਢਾਲ ਅੱਗੇ ਡਾਹੁਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਿਰਾਂ ਸੱਚ ਪਾਠਕ ਲਈ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨਾ ਕਈ ਵਾਰ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਟਾਂ-ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਲੇ ਨੰਗੇ ਮਕਾਨ ਨੂੰ ਸੀਮਿੰਟ ਤੇ ਰੰਗਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਢੱਕਣਾ-ਸਜਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੂਲ ਗੱਲ ਹੰੁਦੀ ਐ, ਨਾਵਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕੀ ਪਾਉਂਦਾ ਏ? ਉਹਦਾ ਤੱਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਹੰਢਣਸਾਰ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਮੈਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਲਈ ਈਮਾਨ ਨੂੰ ਦਾਅ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਤੇ ਪਾਠਕ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ।
ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕਾਨਵਲ ਦਾ ਨਾਵਲ "ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਲੇਨ" ਇੱਕ ਰੂਹਾਨੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਤਮਕ ਯਾਤਰਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਅਸਮੀਤਾ, ਆਤਮ-ਖੋਜ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਾ ਵਿਚ ਕਾਨਵਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅੰਦਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਨਾਇਕਾ 'ਹਲੇਨ' ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪੂਰਬੀ ਸੰਸਕਾਰਾਂ, ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਰਦ ਨਾਲ ਗੂੰਝੀ ਹੋਈ ਹੈ।
"ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਲੇਨ" ਕੇਵਲ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇਕ ਰੂਪਕ ਹੈ—ਇਹ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਕਤਾ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਖੋਜ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਿਸੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਜਾਂ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰੂਪ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਚ ਹੈ।
ਕਾਨਵਲ ਨੇ ਇਸ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਅਸਲ ਹਸਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੇ, ਜਿੱਥੇ ਨਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਪਿਆਰ ਜਾਂ ਕਰੁਣਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੋਚਣ-ਵਿਚਾਰਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਲਈ ਉੱਠ ਖੜੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਮਰਥ ਨਾਇਕਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
"Ik Hor Halen" by Jaswant Singh Kanwal is a philosophical and symbolic novel that weaves a powerful tale of identity, inner awakening, and moral clarity. The central character, Halen, although Western in origin, embodies a deep spiritual and human resonance, reflecting Eastern values, empathy, and the timeless struggle for selfhood.
The novel is not merely the story of one woman—it is a metaphor for the human quest for truth and self-realization in a world torn between material progress and inner void. Kanwal presents Halen as a figure who rises above cultural boundaries to seek a more meaningful, authentic existence.
Through "Ik Hor Halen", Kanwal offers a compelling reflection on gender, freedom, and inner strength. It urges the reader to look beyond societal labels and discover the deeper essence of being—where true liberation lies not in external change, but in reclaiming one's soul from silence and conformity.
