ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਆਧਾਰਿਤ ਕਿਤਾਬ "ਹਵੇਲੀ ਛਾਵੇਂ ਖੜਾ ਰੱਬ" ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਥਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਉਹ ਰੱਬ ਦੀ ਖੋਜ ਕਿਸੇ ਦਰਗਾਹ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਵਿਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਆੰਗਣ ਵਿਚ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਹਵੇਲੀ ਇੱਕ ਐਸਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਧਰਮ, ਰਵਾਇਤਾਂ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਧਾਰਾ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਅਰਥਾਂ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਨੋਹਰ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਮੋੜ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਸੰਸਾਰ ਲੁਕਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਜੋ ਰੱਬ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਪਣੇ ਅਸਤੀਤਵ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵਿੱਚ ਰਮਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। "ਹਵੇਲੀ ਛਾਵੇਂ ਖੜਾ ਰੱਬ" ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਸਾਡੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਜਿੰਦਗੀਆਂ ਦੀ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
"Haweli Chhawen Khara Rab" by Baldev Singh is a profound work of fiction that redefines the traditional search for God. Instead of locating divinity in temples or scriptures, the novel places it in the courtyard of a haveli, in the everyday lives of ordinary people. The haveli becomes a symbolic space where faith, tradition, justice, and personal struggle converge. The narrative blurs the lines between realism and mysticism, guiding readers into deep spiritual reflection.
The language is poetic yet grounded, pulling readers into each turn of the story. Every character holds a universe within them, driven more by the search for identity than by religion. "Haweli Chhawen Khara Rab" compels readers to consider that perhaps God doesn't reside in holy places but instead stands quietly in the shade of our lived experiences. This novel is a meditative and thought-provoking contribution to Punjabi literature.
